ΒΑΡΕΑ ΚΑΙ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΟΜΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ, ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

της Ιλεάνας Σακκά

εκπροσώπου της ΑΔΕΔΥ στο ΣΥΑΕ

Εργασiα υγεία 

(ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (ΕΕΙΕΠ)

: 9/5/2010 

Ο θεσμός των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων (ΒΑΕ) περιέχεται στο άρθρο 104 του Κανονισμού του ΙΚΑ του 1951. Ο θεσμός ίσχυσε με στόχο τη στοιχειώδη διασφάλιση της υγείας των εργαζομένων σε ειδικές κατηγορίες επαγγελμάτων και μόνο για τους ασφαλισμένους στο ΙΚΑ.

Ο χαρακτηρισμός της ειδικότητας μιας ομάδας εργαζομένων ως εργαζομένων ως ΒΑΕ σήμαινε επιπλέον εργατική και εργοδοτική εισφορά στο ΙΚΑ, μείωση του ορίου συνταξιοδότησης κατά 5 χρόνια και αυξημένο ποσό σύνταξης, λόγω της αυξημένης ασφαλιστικής εισφοράς. 

Η πρόωρη συνταξιοδότηση δεν αποτελεί προνομιακή μεταχείριση, αλλά ελάχιστη μορφή αποκατάστασης μιας ανισότητας έναντι των άλλων επαγγελμάτων.

Στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την ισχύ του θεσμού μέχρι σήμερα κάποια επαγγέλματα του καταλόγου των ΒΑΕ δεν ασκούνται πλέον και νέα επαγγέλματα με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων εμφανίσθηκαν.

Στα πλαίσια αυτά υπάρχει η ανάγκη να διεξαχθεί ένας ουσιαστικός διάλογος για το θεσμό των ΒΑΕ, την αναθεώρηση του καταλόγου των επαγγελμάτων, το εύρος του θεσμού με επέκτασή του και σε ομάδες εργαζομένων στο δημόσιο τομέα, όπως οι εργαζόμενοι -ες στον τομέα της υγείας.

Η φθορά της υγείας των εργαζομένων από διάφορους βλαπτικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της εργασίας τους είναι δεδομένη.

Η στάση της πολιτείας Δυστυχώς η πολιτεία (το δημόσιο), που θεσπίζει νόμους για μια σειρά ζητήματα, όταν αφορούν την ίδια ως εργοδότη, δείχνει άγνοια και επιλεκτική μνήμη, με συνέπεια να είναι άγνωστος στο χώρο ευθύνης της ο θεσμός των ΒΑΕΕ, όπως και τα μέτρα προστασίας για την υγεία των εργαζομένων.

Η ευθύνη για αυτήν την παράλειψη βαρύνει τον εργοδότη, δηλ. το κράτος, που δεν ενδιαφέρθηκε να προστατέψει την υγεία των υπαλλήλων του από τη φθορά του επαγγέλματος που ασκούν, με ότι αυτό συνεπάγεται σε αναρρωτικές άδειες (χαμένες εργατοώρες), οικονομικό κόστος για τα ασφαλιστικά ταμεία, κ.λ.π.

Στο Δημόσιο, τους ΟΤΑ και τα ΝΠΔΔ δεν έχουν εφαρμογή ο θεσμός των ΒΑΕ, αλλά ούτε και των εργατικών ατυχημάτων.

Είναι σοβαρότατη αντίφαση για εργαζόμενους /-ες στον ίδιο χώρο, με το ίδιο αντικείμενο εργασίας, όσοι, -ες έχουν ασφάλιση δημοσίου υπαλλήλου να μη χαρακτηρίζεται η εργασία τους ως ΒΑΕ, ενώ συναδέλφων τους, με το ίδιο αντικείμενο εργασίας που ανήκουν στον ασφαλιστικό φορέα ΙΚΑ, η εργασία τους να εντάσσεται στα ΒΑΕ και να έχουν πρόωρη συνταξιοδοτούνται κατά 5 χρόνια.

Πολλαπλότητα και πολυπλοκότητα βλαπτικών παραγόντων στους τομείς υγείας 

Πολλαπλοί είναι οι παράγοντες στον χώρο της υγείας που προκαλούν βλάβες στην υγεία των επαγγελματιών υγείας και μεταβαλλόμενοι.

Αρχικά θέλω να επισημάνω ότι για την καλύτερη κατανόηση του θέματος χρειάζεται να υπάρξει μία κατηγοριοποίηση των μονάδων υγείας σε γενικά και ειδικά νοσοκομεία. Ειδικά είναι τα αντικαρκινικά και τα ψυχιατρικά νοσοκομεία, όπου υπάρχει επί πλέον ψυχολογική πίεση και φθορά των εργαζομένων και χρειάζονται ειδικά μέτρα προστασίας τους. Το ίδιο και για τις μονάδες αποκατάστασης αναπήρων, ιδιαίτερα παιδιών. Επίσης με δεδομένη την επανεμφάνιση των λοιμωδών νοσημάτων, λόγω της μεγάλης μετακίνησης πληθυσμών προς την Ευρώπη και των διαφόρων ιών είναι αδύνατο, κατά την γνώμη μου, να μηδενισθούν οι κίνδυνοι στους χώρους υγείας.

Οι επαγγελματίες υγείας είναι ανάγκη να εκπαιδευτούν κατάλληλα και να αντιμετωπίζουν κάθε εισερχόμενο, -η στη μονάδα υγείας ως φορέα μεταδοτικού νοσήματος για την καλύτερη προστασία της υγείας τους.

Ίσως οι μονάδες υγείας να είναι από τους ελάχιστους εργασιακούς χώρους που τα Μέσα Ατομικής Προστασίας πρέπει να είναι καθημερινής χρήσης (μάσκες, γάντια, ανατομικά υποδήματα, ειδικά κολάν για φλεβίτιδες, κιρσούς,).

Κι αυτό γιατί, όπως προαναφέρθηκε, είναι αδύνατον να μηδενισθούν οι όποιοι κίνδυνοι. 

Εκτός της κατηγοριοποίησης των νοσοκομείων, είναι μεγάλος ο αριθμός των τμημάτων και των εργαστηρίων που λειτουργούν σ’ αυτά με ίδιους αλλά και διαφορετικούς βλαπτικούς παράγοντες το καθένα. Μονάδες νοσηλείας, χειρουργεία, μονάδες αποστείρωσης, μονάδες παρασκευής χημειοθεραπευτικών σκευασμάτων, εργαστήρια μικροβιολογίας, αιματολογίας, παθολογο- ανατομίας, ακτινοδιάγνωσης, αξονικής- μαγνητικής τομογραφίας, υπερήχων, μονάδες εμφραγμάτων, εντατικής θεραπείας, νεογνών, αιμοδοσίας, εγκαυμάτων, μονάδες νοσηλείας ασθενών με AIDS, μηνηγγίτιδες, Τμήματα επειγόντων περιστατικών, τεχνικές υπηρεσίες, χώροι εστίασης, πλυντήρια, σιδερωτήρια, εργαζόμενοι ΕΚΑΒ, κ.ά.

Οι βλαπτικοί παράγοντες διακρίνονται σε: 

• Φυσικούς Παράγοντες (Θόρυβος, θερμοκρασία, φωτισμός, υγρασία, εξαερισμός, αιχμηρά αντικείμενα, διάφορες ακτινοβολίες).

• Χημικούς Παράγοντες (Αέρια αναισθησίας, διάφοροι διαλύτες - αντιδραστήρια, κυτταροστατικά, κ.ά.

• Βιολογικούς παράγοντες (Διάφορα βιολογικά παράγωγα των ασθενών προς εξέταση, μολυσμένος ιματισμός, επικίνδυνα νοσοκομειακά απόβλητα.

Αν προσθέσουμε σ’ αυτούς τους παράγοντες την εναλλασσόμενη βάρδια, τα δεκάδες οφειλόμενα ρεπό εβδομαδιαίας ανάπαυσης, την κατάτμηση της ετήσιας άδειας για ανάκτηση δυνάμεων, λόγω της τεράστιας έλλειψης επαγγελματιών υγείας (πρόκληση σύνδρομου burn out και mobbing), τους κινδύνους από την δραστηριοποίηση στους χώρους της υγείας ανειδίκευτου προσωπικού υπεργολάβων με άγνοια των κανόνων υγιεινής και καθαριότητας και παντελή έλλειψη μέτρων προστασίας του, τα 8μηνα και τα Stage θα έχουμε ένα εκρηκτικό μείγμα βλαπτικών παραγόντων. Όπως, επίσης, βλαπτικούς παράγοντες προκαλεί ο στρεβλός τρόπος διαχείρισης των νοσοκομειακών

αποβλήτων και κινδύνους για τη δημόσια υγεία.

Ανυπαρξία δομών για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία, παρά την ύπαρξη σχετικών νόμων

Και ενώ αυτή είναι η κατάσταση, απουσιάζει παντελώς το πλαίσιο δομών για τη προστασία της υγείας των εργαζομένων και τη σωματική τους ακεραιότητα, δεν υπάρχει ο ενιαίος φορέας εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου και ο φορέας ασφάλισης επαγγελματικού κινδύνου, ώστε να διαθέτουμε συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα εφαρμογής του θεσμού των ΒΑΕ.

Θα είχε ενδιαφέρον να υπάρξει μια μελέτη για το τι προσέφερε τόσα χρόνια ο θεσμός αυτός στη προστασία της υγείας των εργαζομένων, πέραν της πρόωρης συνταξιοδότησης και της αυξημένης σύνταξης.

Μελέτη σε βάθος χρόνου για τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα (όπου ισχύει ο θεσμός), να καταγραφούν τα επαγγέλματα, οι μέρες απουσίες από την εργασία, η συχνότητα εμφάνισης επαγγελματικών ασθενειών και έπειτα η ταξινόμηση σε κατηγορίες των ΒΑΕ.

Η ποιότητα των συνθηκών εργασίας και η διασφάλιση της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας των εργαζομένων δεν μπορεί να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης επιδόματος ΒΑΕ.

Πρώτιστα είναι ύπαρξη δομών για την υγεία, υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων με προτάσεις για μέτρα πρόληψης και έπειτα διεκδίκηση για μικρότερο ωράριο, μεγαλύτερη διάρκεια άδειας και ένταξη σε διαφορετικό μισθολογικό κλιμάκιο όσων εργαζομένων χαρακτηριστούν ως ΒΑΕ.

Σχετικοί νόμοι αναφέρουν την υποχρέωση του Υπουργείου Υγείας για δημιουργία δομών για την υγεία, υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία, όπως οι ν.1397/83, άρθρο 15, ν.3329/05, άρθρο 4, παρ. 1, εδ. Γ, γ., ν. 3370/05, άρθρο 21.

Η σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 19.09.2003 (σε συνάρτηση με την προηγούμενη Σύσταση 90/326/ΕΟΚ της Επιτροπής της 22.05.1990 σχετικά με τον ευρωπαϊκό κατάλογο των επαγγελματικών ασθενειών), στοχεύει στην πρόληψη και όχι τη θεραπεία (ισχύει και εδώ η θέση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας ότι η πρόληψη στοιχίζει λιγότερο από τη θεραπεία).

Ο ΠΟΥ μάλιστα έχει σε εξέλιξη πρόγραμμα δράσης για το 2008-2017. Ο ΠΟΥ σ’ αυτό το Παγκόσμιο Σχέδιο Δράσης για την υγεία των εργαζομένων επισημαίνει ότι χρειάζεται συνέργια των υπουργείων εργασίας και υγείας για τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και διαβούλευση μεταξύ κοινωνικών εταίρων και πολιτείας.